YARGITAY HUKUK GENEL KURULU

Tarih: 28.03.2018 Esas: 2017 / 1150 Karar: 2018 / 634

Çek – Takibin İptali – Ciranta – Lehdar – Ciro Silsilesinde Kopukluk

Özet:

İstem, takibin iptaline ilişkindir. Çek banka üzerine çekilen, sıkı şekil şartlarına tâbi, çifte yetkilendirme ve havale yolu ile ödeme amacı güden ve soyut ödeme vaadini içeren bir kambiyo senedi ve kıymetli evraktır. Bütün kambiyo senetlerinde olduğu gibi çekte de belirlilik (muayyenlik) esası geçerlidir. Çekin belirliliğini etkileyen ya da bozan hususların varlığı, belgeyi çek olmaktan çıkartır. Çek, kanunen emre yazılı senetlerdendir ve keşidecisi tarafından nama, emre ya da hamiline olarak düzenlenebilir ve bu niteliğine göre devri farklı kurallara tabidir. Bu özellikleri gereği nama yazılı çekler yazılı bir devir beyanı ile zilyetliğin devri, emre yazılı çekler ciro ve zilyetliğin devri ve hamiline yazılı çekler ise sadece zilyetliğin devri ile devredilebilirler. Ciro çekin arkasına yapılabileceği gibi alonj üzerine de yapılabilir. Ciro en geç ibraza kadar yapılabilir ve ibrazdan sonra yapılan ciro ise alacağın devri (temliki) hükmündedir. 

MAHKEMESİ :İcra Hukuk Mahkemesi

Taraflar arasındaki “takibin iptali” istemli şikayet yargılaması sonunda Diyarbakır 1. İcra (Hukuk) Mahkemesince şikayetin reddine dair verilen 27.05.2013 gün ve 2013/362 E., 2013/380 K. sayılı kararı, şikayetçi-borçlu … İnşaat San. ve Tic. Ltd. Şti. vekili tarafından temyiz edilmekle Yargıtay 12. Hukuk Dairesinin 28.11.2013 gün ve 2013/31220 E., 2013/37809 K. sayılı kararı ile:
“…Takip dayanağı çek, …-Tik İnş. Ltd. Şti. – … İnş. Ltd. Şti. İş ortaklığı (lehdar) adına keşide edilmiştir. Nama yazılı çeklerde çekin el değiştirmesi için lehdarın cirosunun olması zorunludur. Somut olayda takibe konu çekte ilk ciro lehdara ait olmayıp, …Hazır Beton Yapı…Ltd. Şti’ne aittir.

Buna göre ciranta borçlunun cirosundan önce lehdarın cirosu bulunmadığından ciro silsilesinde kopukluk olup bu çek yönünden, alacaklının, lehdar iş ortaklığının ortağı olan … İnş. Ltd. Şti’ni takip hakkı yoktur.

O halde, mahkemece, muteriz borçlu İİK.nun 170/a-2.maddesi uyarınca, takibin re’sen iptaline hükmedilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile istemin reddi yönde hüküm tesisi isabetsizdir…”
gerekçesi ile bozular… dosya yerine geri çevrilmekle mahkemesince yeniden yapılan yargılama sonunda mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

HUKUK GENEL KURULU KARARI

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki belgeler okunduktan sonra gereği görüşüldü:

İstem, takibin iptaline ilişkindir.

Şikâyetçi-borçlu vekili şikâyet olunan alacaklı tarafından müvekkili aleyhine girişilen takibe dayanak kılınan çekin …-Tik İnş. Ltd. Şti ve … İnş. Ltd. Şti. ortaklığı lehine düzenlendiğini, çekte lehdar olarak görülen adi ortaklığın ayrı bir tüzel kişiliği bulunmadığı için adi ortaklığı oluşturan iki şirketin ayrı ayrı kaşesinin ve yetkili temsilcilerinin imzalarının bulunması gerektiğini, oysa çekin arka yüzünde ciro imzalarının ve şirket kaşelerinin bulunmadığını ve bu hâliyle çekin kambiyo senedi vasfını kaybettiğini; şikâyet olunanın çek üzerinde sıfatı bulunmadığından takibin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.

Şikâyet olunan-alacaklı’ya davetiye çıkartılmamıştır.

İcra mahkemesince alacaklı sıfatıyla son meşru ve şekli hamil …Hazır Beton Yapı İnş. Tic. Ltd. Şti tarafından, çek keşidecisi asıl borçlu …-Nur İnş. Elektrik. San. Taah. Tic. Ltd. Şti ile lehtar …-Tik İnş. Ltd. Şti ile … İnş. Ltd. Şti’ye kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla t…ip yapıldığı tüm borçluların tüzel kişi sıfatıyla takip ehliyetlerinin bulunduğu, lehtar kısmında iş ortaklığı ibaresinin bulunmamasının kambiyo senetlerine mahsus takibi engellemeyeceği zira alacaklı tarafından her bir borçlunun ayrı ayrı gösterilerek takibe geçildiği, takibe dayanak çekin sıhhat ve şekil şartlarının yerinde olduğu anlaşıldığı gerekçesiyle şikâyetin reddine karar verilmiştir.

Şikâyetçi-borçlu vekilinin temyiz itirazı üzerine karar, Özel Dairece yukarıdaki gerekçe ile bozulmuştur.

Yerel mahkemece bu kez ilk karardaki gerekçeler açıklanmış ve ciro silsilesinin kopuk olmadığı vurgulanması suretiyle önceki kararda direnilmiştir.

Direnme kararını şikâyetçi-borçlu vekili açık bozma kararına uyulmadığı ve hatalı kararda direnildiği, icra mahkemesinin dar bir inceleme yetkisine sahip olduğu; gerekçe olar… ihtimallerden, varsayımlardan, banka memurunun hatalı işlem yapmış olabileceği gibi kabul edilebilir olmayan, yasaya aykırı olasılıkların yazıldığı, Yargıtay’ın bozması karşısında yerel mahkemenin faraziyeler çerçevesinde yorum yapma yetkisinin bulunmadığı; t…ip konusu çek olduğundan Türk Ticaret Kanunu ile İcra ve İflas Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre karar verilmesi gerektiği; adi ortaklıkta, ortakların birlikte imza etmesine yönelik iddialarının incelenmediği, şikâyet olunan – alacaklının farklı iddiaları var ise bunları ancak genel mahkemelerde alacak davası açar… kullanabileceği gerekçeleri ile temyiz etmektedir.

Direnme yolu ile Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık: Somut olay bakımından çek arkasındaki ilk cironun lehdara ait olup olmadığı, burada varılacak sonuca göre şikâyet olunan alacaklının çekin meşru hamili sıfatıyla takip yetkisinin bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır.

Uyuşmazlığın çözümlenebilmesi için çeklerde ciro silsilesi ve yetkili hamil konusunun açıklanmasında yarar bulunmaktadır.

Çek banka üzerine çekilen, sıkı şekil şartlarına tâbi, çifte yetkilendirme ve havale yolu ile ödeme amacı güden ve soyut ödeme vaadini içeren bir kambiyo senedi ve kıymetli evraktır.

Bütün kambiyo senetlerinde olduğu gibi çekte de belirlilik (muayyenlik) esası geçerlidir. Çekin belirliliğini etkileyen ya da bozan hususların varlığı, belgeyi çek olmaktan çıkartır.

Çek, kanunen emre yazılı senetlerdendir ve keşidecisi tarafından nama, emre ya da hamiline olarak düzenlenebilir ve bu niteliğine göre devri farklı kurallara tabidir. Bu özellikleri gereği nama yazılı çekler yazılı bir devir beyanı ile zilyetliğin devri, emre yazılı çekler ciro ve zilyetliğin devri ve hamiline yazılı çekler ise sadece zilyetliğin devri ile devredilebilirler. Ciro çekin arkasına yapılabileceği gibi alonj üzerine de yapılabilir. Ciro en geç ibraza kadar yapılabilir ve ibrazdan sonra yapılan ciro ise alacağın devri (temliki) hükmündedir.

Düzgün bir ciro silsilesi ile hamil görünen kimseye meşru hamil denir ve bu kişi çekten doğan hakları kullanabilir.

Bu bilgi ve açıklamalar ışığında somut olaya dönüldüğünde, t…ip konusu çek keşideci tarafından …-Tik İnş. Ltd. Şti.-… İnş. Ltd. Şti. İş Ortaklığı lehdar gösterilerek düzenlenmiştir. Usulüne uygun bir ciro zincirinin bulunduğundan söz edilebilmesi için çek arkasındaki ilk cironun bu iş ortaklığına ait olması gerekir. Oysa çek arkasındaki ciroların ve ibraz kaşesinin durumuna bakıldığında ilk cironun …Hazır Beton Yapı, İnşaat, Pet. Turz. N…l. San. Tic. Ltd. Şti’ne ait olduğu anlaşılmaktadır. Lehdar konumdaki iş ortaklığının cirosu ise ibrazdan sonra yapılmış görünmektedir ve ibrazdan sonra ancak alacağın devri (temliki) mümkündür. Bu hâliyle hamilin meşru hamil olduğundan söz edilemez.

Her ne kadar direnme kararında bu duruma ilişkin çeşitli ihtimaller değerlendirilmiş ise de, kambiyo senetleri hukukundaki temel ilke gereği belirliliği şüpheye düşüren bu tip ihtimallerin subjektif yorumlarla değerlendirilmesi mümkün değildir.

O halde, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulması gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.

S O N U Ç: Yukarıda açıklanan nedenle şikâyetçi-borçlu … İnşaat San. Ve Tic. Ltd. Şti. vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının BOZULMASINA, istek hâlinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine İcra ve İflâs Kanunu’nun 366’ncı maddesi uyarınca on gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere 28.03.2018 gününde oy birliği ile karar verildi.